تاکید استاد دانشگاه، بر پژوهش‌های روز در عرصه ره‌یافت‌های تربیتی تفسیر رضوی

ایسنا/قم پژوهشگر قرآن و حدیث بر لزوم پژوهش‌های قرآنی در عرصه ره‌یافت‌های تربیتی تفسیر رضوی توسط محققان حوزوی و دانشگاهی تاکید کرد.

دهمین نشست از سلسله نشست‌های "حدیث کرامت" که هر شب به مناسبت دهه کرامت به همت دفتر نمایندگی قم بنیاد پژوهش‌های رضوی و جهاددانشگاهی قم در حال برگزاری است، با عنوان " تفسیر امام رضا(ع) در آیینه پژوهش"، با ارایه سخنرانی دکتر محمود کریمی پژوهشگر علوم قرآن و حدیث برگزار شد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

وی در ابتدای این نشست با تبریک میلاد امام رضا(ع) گفت: حدیث ثقلین اهل بیت(ع) را در کنار قرآن قرار می‌دهد که متاسفانه کمتر به این بحث پرداخته شده است و هنوز جای پژوهش بسیار دارد.

وی افزود: حدوث و بقای تشیع در ایران مدیون امام رضا(ع) است. حضور امام در خراسان نقش ماندگاری در توسعه تشیع و حتی فرهنگ قرآنی در ایران داشت.

کریمی اظهارکرد: پیوند قرآن وعترت را می‌توانیم در پیوند قرآن و امام رضا ببینیم. اگر بتوانیم احادیث و سیره تفسیری امام رضا(غ) را مورد پذیرش قرار دهیم می‌توانیم به روش تفسیر صحیح دست یابیم. چهره تفسیری امام رضا(ع) شاخصه تفسیری اهل بیت(ع) خواهد بود.

پژوهشگر قرآن و حدیث بیان کرد: از جمله نقش‌های مهم علمی امام(ع)، تفسیر و تفهیم قرآن به مخاطبان در مدینه و خراسان است. در مناظره‌هایی که بین معتقدان بین مذاهب مختلف و امام، می‌توانیم جایگاه آیات قرآن را در مناظرات امام بینیم و به اهمیت تفسیر آیات در این مناظرات پی ببریم.

وی گفت: اهل بیت(ع) و قرآن قرین با هم بوده و هستند. روایت بیان می‌کند که زمانی که امام نماز صبح می خواندند سر به سجده می‌بردند و تا نزدیک به طلوع آفتاب سر بر نمی داشتند و هر سه روز ختم قرآن داشتند. ایشان می فرمودند که اگر بخواهم می توانم زودتر ختم قرآن کنم ولی این سه روز به این دلیل بود که ایشان تلاوت امام به همراه تدبر و تفکر بود.

وی افزود: امام رضا(ع) همیشه اعتبار احادیثی که از ایشان سوال می شد را به قرآن عرضه می‌کردند. امام شاگردانی در حوزه تفسیر داشتند که از جمله آنها می توان به حسین بن سعید اهوازی، حسن ابن محبوب، ابن مهزیار و... اشاره کرد که دارای اثر تفسیری بودند. به همین دلیل است که پس از امام به آثار تفسیری امام دسترسی داریم. شاگردپروری یکی از خلاهای امروز حوزه و دانشگاه ما است که کمتر شاهد این مساله هستیم که اساتید بزرگ چند شاگرد هم طراز خود را در این زمینه ها پرورش دهند. جای شهید بهشتی ها و شهید مطهری ها در جامعه علمی کشور خالی است البته نباید از پیشرفت های گسترده علمی در حوزه و دانشگاه هم گذشت که اگر چنین شود کمال بی انصافی است.

کریمی اظهارکرد: مبانی قرآن شناختی حضرت امام رضا(ع) نیز بسیار مهم است که می تواند مبنای فهم و تفسیر ما را تغییر دهد. یکی از این مبانی مهم در این مبانی، بحث "جاودانگی قرآن" است. اگر مبنای جاودانگی را داشته باشیم پاسخگویی قرآن را به همه نیازهای بشر در هر دوره ای خواهیم داشت. این مطلب می طلبد که تفسیر ما هر سال ناظر به نیازهای روز تجدید شود.

پژوهشگر قرآن و حدیث بیان کرد: امام می‌فرمایند که قرآن در هر زمانی نویی و طراوت خود را تا قیامت حفظ می‌کند و به همه سوالات بشر جواب می دهد.

وی با اشاره به مبنای "تحریف ناپذیری قرآن کریم" گفت: این مساله لازمه مبنای اول است زیرا اگر قرآن تحریف می‌شد جاودانه هم نبود.

وی افزود: مبنای دیگر، مبنای "هدایتگری قرآن " است. قرآن تنها کتاب احکام و علم و...نیست بلکه قرآن کتاب هدایت است. برخی ممکن است علم به قرآن بیایند ولی هدایت نشوند. امام در این زمینه می‌فرمایند که قرآن سخن خدا است که نباید از آن فراتر برویم و هدایت را به غیر از قرآن نجویید زیرا از دایره هدایت خارج می شوید.

کریمی اظهارکرد: سبب نزول و قرائات در مباحث امام رضا(ع) دیده می شود. از جمله مباحثی که در خصوص پسر حضرت نوح اشاره کردند. امام در خصوص فضایل سور و آیات و حروف مقطعه و همچنین محکم و متشابه هم نظرات عمیقی دارند. از جمله در تفسیر آیه "وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ ناضِرَةٌ إِلی رَبِّها ناظِرَةٌ قَالَ یَعْنِی مُشْرِقَه تَنْتَظِرُ ثَوَابَ رَبِّهَا" امام ناضره اولی را به نور و روشنایی تفسیر می کنند.

پژوهشگر قرآن و حدیث بیان کرد: رویکردهای تفسیری امام شامل رویکردهایی چون روایی است. یعنی امام چون معرفت کامل به سور و کلام خدا دارند گاهی برای تفسیر یک آیه به حدیثی از ائمه قبلی اشاره می کنند. یعنی می‌خواهند به همه بمفهمانند که کلام ما کلام واحدی است.

وی گفت: وقتی امام از ائمه قبلی روایت نقل می‌کنند جاذبه ای برای افرادی که درگیر شبهات آن زمان قرار گرفته بودن نیز بوجود آورد.

وی افزود: رویکرد کلامی امام در تفسیر هم نکته مهم است که موضوعاتی که از نظر اعتقادی مورد سوال و شک و تردید بوده است امام روی آنها تکیه کرده‌اند. در آن زمان مباحث سنگین و مجادلات بسیاری بین فرق و مذاهب و مکاتب در جریان بود و امام سعی کردن که بنیه اعتقادی اسلام را در بن مایه های اصیل آن از جمله توحید و امامت و ولایت وعلم و خداوند و... تقویت کنند.

کریمی اظهارکرد: یکی از این موارد علم خداوند است که امام به مسایلی چون علم خداوند به اشیاء پیش از خلقت آنها اشاره دارند و برای آنها شواهد قرآنی نیز بیان می کنند. مثلا در این خصوص به آیه 29 سوره جاثیه " هَٰذَا کِتَابُنَا یَنْطِقُ عَلَیْکُمْ بِالْحَقِّ ۚ إِنَّا کُنَّا نَسْتَنْسِخُ مَا کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ" استناد کردند.

پژوهشگر قرآن و حدیث بیان کرد: رویکرد "ولایی" و رویکرد "هدایت معنوی" از دیگر رویکردهای تفسیری امام است. روایاتی از امام که بر اساس ولایت آمده 500 روایت است. از جمله آیه " مُذَبْذَبِینَ بَیْنَ ذلِکَ لا إِلی‌ هؤُلاءِ وَ لا إِلی‌ هؤُلاءِ وَ مَنْ یُضْلِلِ اللَّهُ فَلَنْ تَجِدَ لَهُ سَبِیلًا" که در اینجا با توجه به معضل بزرگی که واقفیه بوجود آوردند امام یکی از مصادیق آن آیه و مذبذبین را گروه واقفیه می دانند.

گونه شناسی روایات تفسیری

وی گفت: انواع روایات تفسیری به چند گونه است. اول سبب نزول است. که بخشی از روایات از باب اینکه امام آگاه به اصل نزول و سبب و شان نزول است می تواند به ما یادآوری کند و چه بسا بسیاری از آیات را از طرق غیر معصومین ندانیم.

 وی افزود: بیان مفردات از دیگر مباحث قرآنی امام رضا(ع) است. مثلا در تفسیر یصعد الکلم الطیب از آیه 10 سوره فاطر می فرمایند که کلمه طیب همان قول لااله الا الله محمد رسول الله، علی ولی الله و خلیفه و خلفاء خلفاءالله است. یعنی اگر کسی لاالله الااله الله و پیامبر و ائمه را قبول داشته باشد این کلمه بالار می رود و به قرب الهی می رسد.

کریمی اظهارکرد: گونه دیگری از روایات تفسیری امام آن است که ایشان مصداقی از واژه را ذکر می کنند. مثلا در آیه شریفه ای که خداوند بیان می کنند اگر از گناهان کبیره منع شده دوری کنید گناهان شما را می پوشانیم از امام سوال پرسیده شد که این گناهان کبیره چه گناهانی است که امام فرمودند این گناهان شامل بت پرسی، شرب خمر، قتل نفس، حقوق نفس، فرار از جنگ و جهاد و خورد مال یتیم، قذف محصنات است.

پژوهشگر قرآن و حدیث بیان کرد: گونه دیگر اینکه امام معنی دیگر می آورند و قیدهای توضیحی را اشاره می کنند. مثلا در آیه " فَمَن یُرِدِ اللّهُ أَن یَهْدِیَهُ یَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلإِسْلاَمِ وَمَن یُرِدْ أَن یُضِلَّهُ یَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَیِّقًا حَرَجًا کَأَنَّمَا یَصَّعَّدُ فِی السَّمَاء کَذَلِکَ یَجْعَلُ اللّهُ الرِّجْسَ عَلَی الَّذِینَ لاَ یُؤْمِنُونَ" بیان می دارند که در اینجا در مفهوم شرح صدر به مساله تسلیم قطعی امر خدا برای رسیدن به دار کرامت و جنت اشاره می کنند.

وی گفت: امام در ادامه می فرمایند انسانی که تسلیم است به وعده نصرت خدا پس از صبر بر مشکلات ایمان قطعی دارد و در این مشکلات دست از ایمانش بر نمی دارد.

وی افزود: در گونه شناسی روایت تفسیری به یک نوع روایاتی برخورد می کنیم که هدف برخی از خطابات قرآن را برای ما مشخص می کند. اینکه نوع کتاب چیست؟ در ظاهر آیه ای آمده است که خداوند به پیامبر از عفا الله سخن می گوید که برخی به اشتباه تصور می کردند که بخاطر  اینکه پیامبر به منافقان اجازه داد در شهر بمانند و به جنگ نیایند توبیخ کرده است ولی امام در اینجا با استدلال به ادامه آیه می فرمایند که خداوند فرموده است که اگر آنها به جنگ هم می آمدند چیزی جز زحمت برای سپاه اسلام نداشتند. پس در اینجا منظور به عفو پیامبر نیست بلکه خداوند این مطلب را برای عبرت همگان بیان می دارد.

کریمی اظهارکرد: مساله اهل ذکر هم از امام سوال شد که این اهل الذکر در قرآن چه کسانی هستند؟ در اینجا برای اینکه مصداق اصلی اهل ذکر مشخص شود استناد می کنند به آیه دیگری یعنی تفسیر قرآن به قرآن . در جایی که در قرآن آمده است که " أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَیْکُمْ ذِکْراً " و امام از این آیه استفاده می کنند و بیان می کنند که مراد همان رسول است که فاسالو اهل الذکر همان فسالو اهل الرسول است.

وی بیان کرد: علامه طباطبایی نیز در المیزان با اینکه در تفسیر به ظاهر به روایات مراجعه نمی کند ولی ایشان می گوید که روش تفسیر قرآن به قرآن را از اهل بیت (ع) گرفتیم. 

وی گفت: امام جای دیگر تفسیر قرآن به سنت دارند. یعنی اینکه به روایات قبلی و سنت پیامبر و اهل بیت(ع) ارجاع می دهند. مثلا در آیه یوم " ثُمَّ لَتُسْأَلُنَّ یَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِیمِ " سوال شد که این نعمت چه نعمتی است. امام فرمودند که نعمات دنیوی در این حد نیستند چون عده ای می گفتند که شاید منظور آب سرد و غذای لذیذ است که امام فرمودند شما تفسیر غیر معصوم می کنید درحالی که امام صادق(ع) فرمودند، خداوند از نعماتی که با فضل خود عطا کردند سوال نمی پرسد بلکه نعیم محبت پیامبر و اهل بیت(ع) است.

وی گفت: بحث دیگر مرتبط به تاویل آیات است. یعنی آنچه در ظاهر آیه نمی بینیم و ممکن است ظاهر آیه با اعتقادتات ما در تعارض باشد ولی امام معنایی بکار می برند که با اعتقادات اصیل اسلامی سازگار است. مثلا یک جا گویی سخن از گام برداشتن خدا است در حالی امام آن را به فرمان خدا معنی می کند.

استاد دانشگاه بیان کرد: گونه دیگر که در کنار تاولی است بحث روایاتی است که به باطن آیات می پردازد. معصوم به این بطن دسترسی دارد و بخشی از آنها رابه ما عنوان کردند. مثلا در آیه " إِنَّ اللَّهَ یَأمُرُکُم أَن تُؤَدُّوا الأَماناتِ إِلیٰ أَهلِها وَإِذا حَکَمتُم بَینَ النّاسِ أَن تَحکُموا بِالعَدلِ ۚ إِنَّ اللَّهَ نِعِمّا یَعِظُکُم بِهِ ۗ إِنَّ اللَّهَ کانَ سَمیعًا بَصیرًا " امام به باطن آیه اشاره می فرمایند که منظور ائمه اهل بیت هستند که هر امامی باید امانت امامت را به امام بعد از خود تحویل دهد و به غیراز او به کسی که اهلیت امامت ندارد.

وی گفت: گونه دیگر در خصوص احکام فقهی و عملی است. یعنی آیات در خصوص حج و زکات و صلاه است. گاهی خود حکم و جزییات حکم را عنوان کردند گاهی یک متن و علت اش را گفند یعنی علل الشرایع را بیان کردند.

وی با اشاره به تفاسیر قرآنی امام رضا(ع) در خصوص داستان های قرآنی بیان کرد: گونه دیگر شاهد قرآنی ذکر می کنند که غیر از تفسیر قرآن به قرآن است. مثلا در یک جا بیان می کنند که ایمان حقیقی مومن وقتی حاصل می شود که یک خصال از خداوند یک سنت از پیامبر و یک سنت از امام بگیرد که شامل مواردی چون کتمان سر و مدارا با مردم و صبر است.

توجه به اهداف تربیتی

وی گفت: امام با توجه به غرض تربیتی در آیه، آیه را به مخاطب توضیح می دهند.

اولویت‌های پژوهش های قرآنی ناظر به تفسیر رضوی

وی اظهارکرد: موضوعات و اولویت های پژوهشی در عرصه مطالعات قرآنی و تفسیری در سیره امام رضا(ع) را می توانیم امروز روی جامعه خود پیاده کنیم. یعنی باید به مشکلات امروز برسیم که یکی از مهمترین آنها مسایل مرتبط به تربیت فردی و اجتماعی است و به نظرم امروز جای بسیار برای فعالیت پژوهشی و علمی دارد. امروز تربیت فرزند و دانش آموز و دانشجو و آحاد مختلف اجتماعی باید روی اصول قرآنی باشد که تفسیر آن را از ائمه طاهرین به خصوص امام رضا(ع)گرفتیم.

انتهای پیام

منبع: ایسنا

کلیدواژه: استانی علمی و آموزشی قرآن کريم امام رضا ع پژوهشگر قرآن و حدیث تفسیر قرآن تفسیری امام امام رضا ع گونه دیگر اهل بیت ع

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۸۵۰۵۷۱۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

«معلمی» بزرگترین آرزویم است

در روزگاری که اخبار متنوع و متفاوت از این سو و آن سوی جهان، ذهن آدمیزاد را به هر سو نشانه می‌رود، یگانه مأمنی که روح پریشان آدمی را آرام می‌سازد، دلالت کتاب الله و عنایات اهل بیت‌(ع) است و در سایه‌سار این دو روضه رضوان، حلاوت اطمینان و لذت آسایش عطا می‌کند؛ همانا که در قرآن کریم فرمود: «أَلا بِذِکرِ اللَّهِ تَطمَئِنُّ القُلُوبُ».

در دنیای پر تلاطم ما، انسان‌های بسیاری در راه عمل به قرآن، تلاش‌های بی‌شائبه‌ای انجام داده و می‌دهند و با عشقی که نور قرآن در دلشان جاری می‌سازد، به امر انسانی آموزش، حفظ و قرائت آیات قرآن کریم می‌کوشند؛ آنان در لباس معلمی با رسالتی خطیر و امانتی گرانبها و با شکیبایی، دانه‌های ایمان و معرفت را در دل‌های پاک نونهالان، نوجوانان و جوانان این مرز و بوم می‌کارند و نهال‌های توحید را با تعالیم حیات‌بخش قرآن کریم آبیاری می‌کنند.

هفته بزرگداشت مقام معلم بهانه‌ مبارکی شد تا پای سخنان خالصانه و بی‌ریای «کریم منصوری»‌ یکی از این انسان‌های نمونه در کسوت شریف معلمی  قرآن بنشینیم. نام کریم منصوری برای نسل‌های مختلف جامعه ایرانی نامی شهیر و شریف را توامان تداعی می‌کند. تصویری با سیمایی محترم و مردانه و صدای دلنشینی که همواره از جعبه جادویی تلویزیون مهمان خانه‌های ایرانیان بوده است و در حقیقت با تلاوت آیات نور میزبانی ما را عهده گرفته است.

او سال‌هاست قرآن را سوره به سوره بر تارک قلب جامعه ایران و جهان نقش کرده است و آیه به آیه باران مفاهیم قرآن را بر شاگردان خود باریده و واژه به واژه دقایق و ظرایف معانی را بر گوش جان انسان‌ها نوشانده است. کریم منصوری، سال 1347 در آبادان به دنیا آمد. این معلم قرآن از نوجوانی پای رحل قرآن اساتید بزرگی چون؛ علی اربابی، مهدی رکابی، سیدمحسن خدام‌حسینی، سیدمحسن موسوی‌بلده و ... تلاوت قرآن را فراگرفته است. او از سال 1367 تا سال 1376 در مسابقات مختلف ملی و بین‌المللی صاحب رتبه‌های نخست شده است و بی‌شک این همه مقامات او در عالم ما نیست؛ کریم منصوری به باور خواص و دیده عوام یکی از بلندپایه‌‎ترین اساتید قرآنی متخلق به اخلاق فاضله است و این خلق نیکوی قرآنی در همان سلام فروتنانه آغاز گفت‌وگویمان جلوه‌گری کرد.

اهل قرآن و خبر قرآنی به نیکی می‌دانند او اهل مصاحبه،‌ شهرت و گفت‌وگوهای رسانه‌ای به معنای مرسوم نیست، اهل قرآن است و شهرتش را از همین عنوان شریف دریافت کرده است و نیازش به تبلیغ بیش نیست، با این وجود پاسخ درخواست ما را با مهر و ادب پذیرفت. گفت‌وگوی ما با استاد منصوری در بارگاه نورانی و مصفای امیرالمؤمنین علی (ع) و به مبارکی به انجام رسید. او که حالا سعادتمند به دریافت رزق معنوی از شاه مردان دو جهان مولای متقیان علی(ع) است و در قامت مؤذن و قاری حرم مطهر علوی خدمت می‌کند در این مکان مقدس با ادب و حوصله‌ای مثال‌زدنی به پرسش‌های ما حول محور معلم قرآن و نقش‌های اخلاقی او بر جهان انسانی پاسخ گفت. پاسخ‌هایی که باید شنونده شنوای آن باشی تا صدق آن بر دلت بنشیند؛ همانگونه که بر دل و جان ما نشست. حاصل این گفت‌وگو را با هم می‌خوانیم و می‌بینیم:

*ضمن عرض سلام و ادب، لطفا در آغاز سخن از اساتید و معلمان خود برایمان بگویید.

خجالت‌زده معلمانمان هستیم که برای ما زحمت کشیدند و در حقیقت کاری برای آنها نکردیم؛ اجر آنها نزد خدای متعال محفوظ است و ان‌شاءالله خداوند و اهل بیت(ع) یار آنها در دنیا و در آخرت باشد و سعادتمند باشند. نمی‌توان از معلم تشکر کرد و تنها وسع ما این است که به نیکویی یادشان و دعایشان کنیم.

یادم می‌آید در دوران راهنمایی در کرمان یک معلم دینی و عربی داشتیم که هر زمان در کتاب درس به آیات قرآن می‌رسیدیم، بنده را مورد تفقد خود قرار می‌دادند و تشویق می‌کردند و می‌گفتند آیات را شما با صوت بخوانید. این موضوع خیلی برای من خوشایند بود و هر هفته انتظار می‌کشیدم تا این معلم بیاید و به من بگوید که این آیات را با صوت بخوان؛ تشویق‌های این معلم خیلی روی من اثر گذاشت و مشوق خوبی برای من بود. همچنین استاد حاج مهدی رکابی از اساتید پیشکسوت قرآن کریم و همچنین استادان موسوی و مجتبایی از اساتیدی بودند که مرا مورد تفقد خود قرار می‌دادند.
 

آن زمان وقتی مدارس تعطیل می‌شد از کرمان به اهواز می‌رفتم و زیرنظر پسر عمویم عبدالرضا منصوری و فرزندشان حاج اسماعیل منصوری تلمذ می‌کردم. روخوانی قرآن را زیرنظر این دو استاد آموختم. بعدتر به بوشهر مهاجرت کردیم؛ در بوشهر با مرحوم آقای مهاجر که معاون وقت سازمان تبلیغات اسلامی بودند، آشنا شدم. بعد از آن آقای بحرانی ما را مورد تفقد، تشویق و حمایت قرار دادند. حمایت‌های ایشان منجر به این شد که در سال ۶۳ به تهران اعزام شوم. در تهران وارد اردوگاه شهید باهنر شدیم. در آنجا برای دانش‌آموزان دوره‌های قرآنی و فرهنگی برگزار می‌کردند و من نیز دوره تجوید و آموزش روخوانی قرآن کریم را فرا گرفتم. تجوید را زیرنظر استاد سیدمحسن موسوی‌بلده و استاد سیدمحسن خدام‌حسینی آموختم و به همین جهت از تک تک این عزیزان که برای تربیت قرآنی نسل ما زحمت کشیدند و ما را تشویق کردند به سهم خود تشکر و دعایشان می‌کنم.

*به نظر شما معلم قرآن در امر درک مفاهیم قرآنی چه نقشی دارد؟

حضور و ارتباط معلم به دلیل اینکه ارتباط نزدیکی با دانش‌آموز دارد، می‌تواند در انتقال مفاهیم قرآن و نقل تفاسیر و مفهوم قرآن مؤثر باشد؛ معلم تعلیم می‌دهد و این تعلیم نقش بسزایی در درک مفاهیم قرآنی دارد. معلم برای شاگرد خود مانند پدر و مادر و کلاس مانند خانه دوم است و از این جهت نقش مهمی در انس و درک مفاهیم قرآنی انسان دارد.

*از نظر شما مهمترین اثر معلم قرآن برای تربیت نسل ایمانی و اخلاقی چیست؟

مهمترین اثر یک معلم قرآن برای تربیت نسل ایمانی و اخلاقی نقل مطالب و کتاب‌هایی است که در دسترس است و اینکه گاهی فراتر از کتاب خاطراتی را بیان و تجربیاتی را به دانش‌آموزان منتقل کند که قطعا در مسیر تربیت نسل خیلی مهم است. ازجمله معلم‌های من که در این مسیر به خوبی عمل کردند، جناب آقای رضایی در کرمان بود. خدمتشان که می‌رسیدیم مطالب و موعظه‌هایی را بیان و بعضا اشعاری را می‌خواندند که فراتر از کتاب درسی بود و همین موارد موجب شد تا ما با قرآن و معارف اهل‌ بیت(ع) آشنا شویم.

*شیرین‌ترین خاطره‌ای را که از معلم قرآنتان در دوران مدرسه به یاد دارید، برایمان بازگو فرمایید.

از شیرین‌ترین خاطره‌های دوران تحصیلم، سفرهایی بود که با معلمانم به نقاط مختلف کشور داشتم؛ در این سفرها معلم دینی ما، مرا با آقای زرندی آشنا و برای ایشان تعریف کرد که یکی از دانش‌آموزانم صدا و تلاوت زیبایی دارد؛ ایشان هم بعد از آشنایی ما را در محافل مختلف قرآنی می‌بردند. بین سال‌های ۶۱ و ۶۲ بود که این محافل در کرمان شروع شد و اگر در محل استانداری یا اداره آموزش و پرورش کرمان برنامه‌ای بود، مشتاقانه انتظار می‌کشیدم که آقای زرندی دنبالم بیایند و برای تلاوت قرآن در آن جلسه همراهشان شوم.

معلم ما به ایشان سفارش کرده بود که او یکی از دانش‌آموزان خوش‌صداست و به لطف خدای متعال در برخی از جلساتی که در شهر کرمان برگزار می‌شد برای اجرای تلاوت مرا دعوت می‌کردند. قرائت قرآن در نقاط مختلف برایم خیلی خوشحال‌کننده و جذاب بود و خاطرات خوبی را در ذهنم ساخت. در این محافل تشویق می‌شدم و از اینکه احساس می‌کردم یک حضور قرآنی در آن محفل و آن جلسه وجود دارد و مورد تفقد و احترام قرار می‌گرفتم، خوشحال بودم؛ این فعالیت‌ها و محافل برای من تازگی داشت که همگی از برکت قرآن و معلمانی بود که مرا در این راه تشویق و مورد لطف و محبت خودشان قرار می‌دادند.

اگر این تشویق‌ها نبود شاید سرنوشت دیگری پیدا می‌کردم؛ اما خدای متعال عنایت کرد و در این مسیر قرار گرفتم و به همین جهت خدا را شکر می‌کنم که این افراد را در مسیر تربیت من قرار داد. بعد از مدتی به بوشهر رفتم و در آنجا از محضر استاد عبدالله‌زاده تلمذ کردم و ایشان هم برای ما زحمت بسیاری کشیدند. در تهران هم به همین شکل بود و در محضر استاد خدام‌حسینی و استاد موسوی‌بلده درس‌های زیادی آموختم و تا زمانی که زنده هستم و نفس می‌کشم این اساتید را یاد کرده و دعایشان می‌کنم، هرچند نمی‌توان قدر زحمتشان را ادا کرد، ولی دعا می‌کنم خدای متعال از این اساتید دستگیری کرده و حاجتشان را برآورده کند؛ امیدوارم عاقبتشان و هر حاجتی که دارند به حق امام زمان (عج) برآورده بخیر شود.

*بزرگترین آرزوی استاد کریم منصوری در مقام معلمی قرآنی چیست؟

آرزو دارم همواره معلم باشم؛ اگر به این گفته پیامبر(ص) عمل کنم که «خِیرکُمْ مَنْ تَعَلَّمَ القُرآنَ وَ عَلَّمَهُ»، یعنی بهترین شما کسانی هستند که قرآن را یاد بگیرد و به دیگران یاد بدهد و این بزرگترین آرزوی من است. معلمی که مفاهیم قرآن را تعلیم کند و به دیگران انتقال بدهد «خِیرکُمْ» می‌شود و این توفیق بسیار بالایی است که معلم قرآن تا پایان عمرش «خِیرکُمْ مَنْ تَعَلَّمَ القُرآنَ وَ عَلَّمَهُ» باشد. اگر ما که غیر از قرآن چیز دیگری نداریم، بتوانیم مطالب قرآن را به نسل بعدی منتقل کنیم و شرمنده پیامبر(ص) و قرآن نشویم بالاترین افتخار است.

*به عنوان کسی که یک عمر با قرآن مأنوس بوده و هست؛ زندگی قرآنی را چه نوع حیاتی می‌بینید؟

زندگی قرآنی واقعا قابل وصف نیست؛ آرامشی که این سبک زندگی نصیب انسان می‌کند، غیرقابل توصیف است. در این سبک زندگی اگر احساس خستگی و ناامیدی که طبیعت هر زیستی است، پیش آید، به قرآن مراجعه می‌کنیم و آرامش می‌یابیم. یاد اهل بیت(ع)، قرائت قرآن، تدبر در آیات قرآن و... واقعا آرام‌بخش است.

امام(ره) می‌فرمایند: اگر قرآن نبود باب معرفت‌الله تا ابد بسته بود و این یعنی ما اصلا نمی‌فهمیدیم که مذهب، مسیحیت، یهودیت و... چیست؛ اما قرآن برای ما شرح داد «کَذلِکَ نَقُصُّ عَلَیْکَ مِنْ أَنْباءِ ما قَدْ سَبَقَ»؛ اگر قرآن این مفاهیم را بیان نمی‌کرد ما متحیر می‌شدیم. قرآن باب دیگری از ابواب زندگی را برای ما باز کرد تا امت‌های دیگر را بشناسیم. قرآن خبرهای قبل، حال و آینده را به انسان منتقل می‌کند؛ همانطور که امیرالمؤمنین(ع) فرمودند قرآن قبل را می‌گوید که ما عبرت بگیریم، حال را می‌گوید که تربیت بشویم و آینده را می‌گوید که امیدوار شویم و بدانیم که حساب و کتاب، حلال و حرام و قیامت وجود حتمی دارد.

قرآن سه زمان را که برای بشر مبهم است، حل کرده است؛ کسی که این مطالب را خوب درک کند دیگر احساس پوچی، ناامیدی و خستگی نخواهد کرد، چراکه می‌داند هدف درست است، خدایی در کار است که همه چیز را می‌بیند و می‌داند. ما هر روز در نمازمان «سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَه» می‌گوییم؛ این یعنی خدا می‌شنود و بیناست؛ پس برای ناامیدی و خستگی جایی باز نیست. انسان باید همیشه فعال باشد، تلاش کند و ناامید نشود. خداوند «ارحَمُ الرّاحِمینَ» است.

خدا بندگانش را امتحان می‌کند؛ گاهی می‌دهد و می‌گیرد، گاهی می‌گیرد و می‌دهد؛ من باید بدانم که امتحان خدا هم در دادن و هم در گرفتن است و فکر نکنم اگر زمانی مزیتی به من دادند یا چیزی را از من گرفتند نباید مغرور یا ناامید شوم. بدانم که مورد امتحان خداوند قرار می‌گیرم و خود را نبازم، تکبر نکنم و از آن طرف هم نزد هرکسی سر خم نکنم و به خاطر اینکه مقداری مال دنیا را به دست بیاورم دین و ایمانم را از دست ندهم. البته انسان باید تلاش کند و ناامید نشود. امید به خدا داشته باشد چراکه او «ارحَمُ الرّاحِمینَ» است و ان‌شاءالله عنایت می‌کند.

*به نظر شما برای انس بیشتر با قرآن باید چه راه‌هایی را که تاکنون نسبت به آنها کم توجه بوده‌ایم در پیش بگیریم؟

عوامل مختلفی در این موضوع دخیل است که انسان بیشتر با قرآن انس بگیرد؛ اولین چیزی که مانع می‌شود ما به قرآن نزدیک نشویم، مصیبت بزرگ گناه کردن است. گناه، چون ظلمت و بن‌بست و قرآن نور است و این ظلمت با این نور سازگاری ندارد. پس اگر زمانی خدای ناکرده گناهی صورت گرفت، سریع با اشک، ناله و توبه آنها را پاک کنیم و راه را برای فهمیدن قرآن و نزدیکی به آن باز کنیم. خود ما باعث می‌شویم که به علت تخلف و اشتباهاتی که می‌کنیم به قرآن رو نکنیم. باید تا می‌توانیم از گناه فاصله بگیریم.

ازجمله عوامل گناه دوست، همسایه، همسر و همنشین بد است. همه اینها در گناه دخیل است. لذا باید در اینکه شاکله زندگی ما چطور تشکیل شود، سرشت ما چگونه رقم بخورد، یعنی در انتخاب همنشین، همسر و همکار دقت کنیم. در دیدن هر فیلمی یا خواندن هر کتابی و... باید دقت کنیم، همچنین نسبت به غیبت، تهمت و هدر رفت زمان حساس باشیم. همه این موارد در تکدر روح دخیل است؛ روح که مکدر شد، به نور نزدیک نمی‌شود و اقبال آنچنانی ندارد.

باید تلاش کنیم که شامل این روایت نشویم که پیامبر فرمود: «سیَأتی زَمانٌ علی اُمَّتی لا یَعرِفُونَ العُلَماءَ إلاّ بثَوبٍ حَسَنٍ، و لا یَعرِفُونَ القرآنَ إلاّ بصَوتٍ حَسَنٍ، و لا یَعبُدُونَ اللّه َ إلاّ فی شَهرِ رَمَضانَ، فإذا کانَ کذلِکَ سَلَّطَ اللّه ُ علَیهِم سُلطانا لا عِلمَ لَهُ، و لا حِلمَ لَهُ، و لا رَحمَ لَهُ» یعنی به زودی زمانی بر امّت من بیاید که علما را جز به لباس نیکو نشناسند و قرآن را جز به صدای خوش و خدا را جز در ماه رمضان عبادت نکنند. پس، هرگاه چنین زمانی فرا رسد، خداوند فرمانروایی بر آنان مسلّط گرداند که نه علم دارد و نه بردباری و نه رحم. باید تلاش کنیم که همیشه انسان در مقابل خدای متعال کاسه گدایی بگیرد. چون ما بنده هستیم و تا گدایی نکنیم، چیزی به ما نمی‌دهند. باید همیشه ناله و انابه کرد. انسان باید امیدوار باشد هرچند در روند طبیعی زندگی مسایل خوشایند، ناخوشایند و مصیبت‌هایی وجود دارد و زندگی همیشه روال عادی ندارد؛ دنیا بالا و پایین، شیرینی و تلخی دارد. باید انسان صبر کند، ناامید نشود و در عین تلاش، امید داشته باشد.

*بهترین شاگرد مکتب قرآن از نظر استاد کریم منصوری کیست؟

بهترین شاگردان مکتب قرآن «اهل بیت(ع)» هستند. اهل بیت(ع) مثل قرآن نور هستند؛ ما می‌گوییم قرآن نور است اما اگر با اهل بیت(ع) هم ارتباط برقرار کنیم، همین‌طور عنایت می‌کنند؛ هرقدر ما از گناه فاصله بگیریم، خالص و صادق باشیم و در عمل، نهان و در آشکار و همچنین در افعال خالص و صادق و یک رنگ باشیم، اهل بیت(ع) نیز به ما عنایت می‌کنند.

آقایی چله گرفته بود که امام زمان(عج) را ببیند؛ بعد از چند وقت به او گفتند تو خوب باش خودمان سراغ شما می‌آییم. انسان اگر خوب باشد اهل بیت(ع) عنایت می‌کنند؛ حتی اگر مستقیم هم نباشد با یک سری عوامل عنایت خودشان را نشان می‌دهند. ایشان شیعیان خود را رها نمی‌کنند. اگر فرستنده درست است باید گیرنده را درست کرد. فرستنده همان خدا و اهل بیت(ع) هستند و من به عنوان گیرنده باید خودم را درست کنم که بتوانم از فیض آنها استفاده کنم.

*توصیه استاد کریم منصوری به علاقه‌مندان ساحت فهم قرآن چیست؟

توصیه بنده این است که ناامید نشوند، راه خودشان را ادامه دهند،‌ تفسیر قرآن بخوانند. قرآن را حفظ کنند چراکه لذتی که در حفظ است در قرائت نیست. اگر قرآن را حفظ و در طول عمرشان از آن استفاده کنند، زندگی خود را تضمین کرده‌اند. در این مسیر ناامید نشوند. استاد خویی در 90 سالگی و در نهایت امید، قرآن را حفظ کردند. لذتی که در حفظ است در قرائت نیست و لذتی که در تفسیر است در حفظ و قرائت نیست و در نهایت لذتی که در عمل به قرآن وجود دارد در هیچ‌کدام از این موضوعات دیگر نیست.

ما باید به جایی برسیم که قرآن را در عمل وارد زندگی خودمان کنیم، آن زمان دیگر انسان لذت قرآن را می‌چشد و حس می‌کند که در هر راه و کاری که انجام می‌دهد، زندگی‌اش شیرین می‌شود و این به هیچ وجه قابل وصف نیست. مشکل در خودمان است. هرقدر خودمان را اصلاح کنیم، قرآن و اهل بیت(ع) فیضشان را بیشتر به ما می‌رسانند.

*کریم منصوری از نظر شما چگونه شاگردی برای مکتب قرآن است؟

شاگرد ناقص، خطاکار و غافل و هرچه که هست عنایت خودشان است؛ در غیر این صورت من در خور آن نیستم که خود را شاگرد مکتب قرآن حساب کنم. خودم هنوز غافل، محتاج و ناقص هستم. تا زنده هستم، همیشه امیدوار به رحمت الهی هستم و ان‌شاءالله خدا حسن عاقبت بدهد که خیلی مهم است. ممکن است انسان با یک امتحان، عاقبت به شر شود. انسان باید از خدا بخواهد، توسل کند، انابه کند تا عاقبت بخیر شود و بتواند الحق بالصالحین برای آن محقق شود.

*بزرگترین مشکل فعالیت‌های قرآنی را در کشورمان چه چیزی می‌دانید؟

این سؤال جواب‌های متعددی دارد؛ اینکه مشکلات چه چیزهایی هستند، سؤالی است که باید مسئولان پاسخ آن را دهند. از مسئولان درخواست می‌کنم، راه‌ها را باز کنند تا مردم بتوانند با آنها ارتباط بیشتری برقرار کنند؛ موانع را بردارند و محدود کنند. شاید نتوانند همه موانع را بردارند، اما قطعا می‌توانند کاری کنند که صدای مردم به آنها برسد.

گاهی مردم نیازهایی دارند و می‌خواهند بیان کنند، اما کسی نیست این نیازها را به مسئولان برساند، امیدوارم آنها نیز درصدد اصلاح و جبران برآیند.

و سخن پایانی شما...

هفته معلم را تبریک می‌گویم، هر چند این روز مبارک، همزمان با شهادت استاد مطهری است و ای کاش همزمان با تولد ایشان این روز را جشن می‌گرفتیم؛ البته درست است که ایشان به فیض اکمل رسیدند، اما اگر تولد شهید مطهری را برای این روز انتخاب می‌کردیم، شاید بهتر و مناسب‌تر بود. روز معلم روز رحلت این بزرگوار است. ایشان در نجف از محضر امام(ره) استفاده کردند و شاگرد صادقی برای ایشان بودند. پس از اینکه به تهران تشریف آوردند، همچنان یار امام راحل بودند. در تهران با غربت آن زمان بالاترین امتیاز و اعتبار را نزد ایشان داشتند تا جایی که امام خمینی(ره) پس از شهادت ایشان فرمود: «مطهری پاره تن من بود» و این یعنی تالی‌ تلو(تابع) امام(ره) بودند؛ ان‌شاءالله درجاتشان متعالی باشد.

گفت‌وگو از محسن مسجدجامعی

منبع: ایکنا (خبرگزاری بین‌المللی قرآن)